سلام-شادی در کنار هم
فلسفه اصلی جشنها و آیینها، در تمام جهان، دورِ هم بودن و حس یگانگی با هموطن و همشهری است. ایرانیها از هزاران سال پیش به بهانههای مختلف، جشن برپا میکردند و امروز نیز، کم و بیش، چنین است. در ایران باستان هر ماه یک جشن با نام همان ماه برگزار میشد و علاوه بر آن، جشن آفرینش گیاه، جشن آفرینش خاک و غیره نیز بود. همه این جشنها بهانهای بود برای در کنار هم بودن.
توجه داشتهباشیم، جشنهای ملی و آیینی با جشنهای خصوصی و خانوادگی فرق دارد. در جشنهای ملی، تمام مردم کشور در روز خاص و یا مناسبتی خاص، «باهم» جشن میگیرند. این باهمبودن، صرفا به معنی کنار هم بودن مثل تظاهرات نیست، به این معنی است که تمام مردم کشور به موضوع واحدی فکر میکنند و مراسم و آیینهای مشابهی نیز با رنگوبوی محلی برگزار میکنند. گاه این آیینها تظاهر عمومی بیرونی هم دارند. مثلا در سدههای میانه، در اطراف اصفهان، مردم نوروز را به صورت جشنو پایکوبیهای خارج از خانه بر بالای بامها و در کوچهها برپا میکردند و این مراسم ده روز ادامه مییافت. هنوز در بخشهایی از کشور، ازجمله در کردستانِ عزیز نوروز را در بیرون از خانه جشن میگیرند و انصافا جشن مفصلی هم میگیرند. یا در نقاطی از خوزستان هر روستا در یکی از روزهای هفته اول فروردین مراسم شاهنامهخوانی برگزار میکنند و تمام اهالی روستا و اطراف آن در جشن شرکت میکنند.
اصولا، باید پذیرفت، ایرانیها روح جمعگرا و لذتجو دارند. مردم از هر فرصت مثبت و منفی برای لذت خود استفاده میکنند. در طول تاریخ با ساختن قصه و طنز درباره مخالفان و دشمنان خود، تلاش کردهاند لحظههای حضور آنان را تا آنجا که میتوانند قابلتحملتر کنند. این نیز خصلتی مثبت و جمعگرا است. ایرانیها، هم در شادی و هم در عزا، کنار هم هستند و با تقسیم شادی و عزا بین خود، زندگی را آسانتر و زیباتر میکنند. در ایران باستان، به نقل از ادبیات تاریخی، تمام مراسمها و آیینهای عمومی و ملی ایرانیها جشن و شادی بود و به بهانه و بیبهانه بساط ملی جشن برپا بود.
در طول زمان، بخشهایی از جشنها خصلت آیینی هم پیدا کرده و تبدیل به مراسمی دینی یا آیینی شدهاند. مثل مراسم شروع کوچ در بخشهایی از جنوب و استان فارس و جمعشدن ایلیاتیها در اطراف مزار «آقام شهید» با زیباترین لباسها و انجام مناسک و مراسمی برای شروع ییلاق با پشتوانه دعای خیر مزار. با اینحال آنچه که شایسته تاکید و یادآوری مجدد است روحیه جمعگرا و خصلت اجتماعی ایرانیها است که همیشه بوده و همیشه خواهدبود.