سلام- شهرِ بزرگ و فرهنگیِ ما
حدود 240 سال پیش، تهران به پایتختی ایران برگزیدهشد. در آن تاریخ، تهران، در مجموع حدود 15 هزار نفر جمعیت داشت. امکانات شهری و بازرگانی آن از چندین شهر دیگر، چون مشهد، تبریز، شیراز، و اصفهان کمتر بود. ولی به دلایلی، از جمله موقعیت مکانیاش در ارتباط با مقر قجریهای استرآباد و مسائل امنیتی دیگر، به پایتختی کشور برگزید شد. هرچند نباید از حق گذشت که موقعیت و ویژگیها و امتیازات طبیعی قابل توجهی داشت که وسوسهانگیز مینمود.
امروز، عدد رسمی جمعیت تهران، حدود 9 میلیون نفر است. حدود 600 برابر زمانیکه به پایتختی انتخاب شد. روند افزایش جمعیت تهران، روند نرم و مستمر نبوده و تابع بسیاری از عوامل است که عوامل سیاسی بیشترین نقش و رنگ را دارند. تهران در آغاز سده شمسی اخیر، یعنی حدود یکصد سال پیش، کمتر از 210 هزار نفر جمعیت داشت. به عبارت دیگر، جمعیت تهران در این سده حدود 45 برابر شدهاست. این شهر چگونه توانسته چنین افزایش جمعیتی را تحمل کند؟ این جمعیت از کجا آمده؟ افزایش جمعیت تهران، آیا نتیجه ساده زادوولد تهرانیها است؟ چنین امکانی وجود دارد؟
با قاطعیت میتوان گفت افزایش جمعیت تهران نتیجه مهاجرت از شهرها و روستاهای دیگر است. تهران به دلیل امکانات خاصی که داشته و دارد، جاذب جمعیت است. از چند سده گذشته، ثقل اصلی قدرت سیاسی و اقتصادی کشور در تهران قرار دارد و بههمین خاطر تمام کسانی که آرزوهای برآورده نشده فراوان در ولایت و موطن خود دارد، رو به تهران میآورند تا شاید بتوانند به خواستهای خود برسند. این امر یک نکته ظریف در دل خود دارد: مردمی که رو به تهران میآورند، بهنوعی، انسانهای جاهطلبی هستند که به وضع موجود راضی نیستند و دنبال آینده بهتری هستند. این امتیاز بسیار مهمی است. قدر این انسانها را باید دانست. اینان دنبال ترقی و پیشرفت هستند. دنبال زندگی بهتر و آینده درخشانتر هستند.
بر این اساس، تهران، در طول چند سده گذشته مرکز تجمع انسان های نیرومند و آیندهنگری شده که آمال و آرزوهایشان فراتر از حدود بسته شهر و دیار خودشان است. شهری که با چنین ساکنانی ساخته شدهباشد، شهری رو به جلو و مترقی باید باشد. امروز تهران مرکز اصلی دانش و علوم کشور، نقطه ثقل اقتصاد و صنعت کشور، امالقرای سیاسی و فرهنگی کشور و نقطه امید همه مردم ایران است. اما، تا همینجا، کافی است؟ نه قطعا. تهران هنوز استعدادهای نهفته فراوان دارد. هم از جهت توسعه جغرافیایی و کالبدی، هم از جهت توسعه مدنی و اجتماعی. تهران باید مرکز فرهنگی و مدنی خاورمیانه بشود. کدام شهر خاورمیانه استعداد بیش از تهران دارد؟ کدام شهر این منطقه ویژگیهای جغرافیایی و طبیعی تهران دارد؟ ولی، برای چنین آیندهای، تهران نیازمند «شهروندان مسولیتشناس» است.